Trong trận ra mắt của tân HLV Chelsea Thomas Tuchel hồi giữa tuần trước với Wolves, thống kê về tỷ lệ kiểm soát bóng chỉ ra đội chủ sân Stamford Bridge cầm bóng nhiều gần gấp 4 lần so với đối thủ. Tuy nhiên, kết quả chung cuộc của hai đội là tỷ số hoà 0-0.
Điều này có thể được lý giải khi nhìn vào tỷ lệ bàn thắng được mong đợi (expected goals) của Chelsea. Ở trận đấu hôm thứ Tư vừa rồi, đoàn quân của HLV Thomas Tuchel có 0.66 bàn thắng được mong đợi - thấp thứ ba trong suốt mùa giải 2020/21 của họ. Điều tương tự cũng đến với Liverpool và Tottenham trong trận gặp nhau giữa hai đội vào buổi tối đó, khi cả hai cùng có tỷ lệ cầm bóng xấp xỉ 50% - nhưng Tottenham chỉ có được 2 cú sút trúng đích trong khi Lữ đoàn đỏ tung ra được đến 7 cú dứt điểm nguy hiểm.
Chelsea và Wolves hòa nhau trong trận ra mắt của HLV Thomas Tuchel.
Thống kê này chỉ ra một sự thật mà có lẽ nhiều người hâm mộ bóng đá đã phần nào cảm nhận được - kiểm soát bóng không phải là một thước đo chất lượng thật sự hoàn hảo.
Sau trận đấu của Chelsea vào thứ Tư, cựu cầu thủ Quỷ đỏ thành Manchester - Rio Ferdinand nói trên BT Sport rằng HLV Tuchel "sẽ phải ra sân tập, giải thích cho các cầu thủ hiểu rõ chiến thuật của mình và đảm bảo rằng họ hiểu mọi thứ không hoàn toàn xoay quanh việc kiểm soát bóng."
Đây không phải là một tuyên bố mang tính đột phá nhưng tầm quan trọng của nó là không thể phủ nhận. Nhận thức về tỷ lệ cầm bóng đã được xem xét kỹ lưỡng trong một thời gian dài và HLV Sean Dyche của Burnley vào năm 2019 đã cho biết: "Kiểm soát bóng nhiều không giúp bạn giành chiến thắng trong một trận đấu. Việc đó chỉ diễn ra trong quá khứ cách đây vài năm."
Kiểm soát bóng nhiều hơn nhưng Chelsea của HLV Tuchel đã không thể có được chiến thắng trước Wolves tuần trước.
Thông thường, tỷ lệ cầm bóng được tính bằng tỷ lệ số đường chuyền mà mỗi đội thực hiện trên tổng số đường chuyền trong một trận đấu. Tuy nhiên, thông số này có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau và khiến độ quan trọng cũng như chính xác của nó bị giảm sút.
Thứ nhất, tỷ lệ này không cho biết mức độ kiểm soát bóng của một đội diễn ra ở vị trí nào trên sân. Một vài đội có xu hướng cầm bóng dâng lên tấn công trong khi một số khác có thể chọn cho mình phương án phòng thủ và luân chuyển bóng ở khu vực sân nhà.
Thứ hai, chiến thuật khác nhau của từng đội tạo nên sự tác động lớn trên phương diện kiểm soát bóng. Có thể lấy ví dụ như Tottenham mùa này, dưới sự dẫn dắt của HLV Jose Mourinho, họ ưu tiên hơn trong việc giữ vững cấu trúc phòng ngự, chấp nhận chơi không bóng và tìm kiếm cơ hội để phản công chớp nhoáng. Nhìn xa hơn, Leicester City trong mùa giải vô địch cổ tích 2015/16 chỉ cầm bóng trung bình 43% mỗi trận - thấp thứ ba ở Premier League mùa giải đó. Đôi khi, tỷ lệ kiểm soát bóng có thể có ích trong việc cho thấy lối chơi của một đội bóng cụ thể.
Dĩ nhiên, không hẳn là không có mối liên hệ nào giữa chất lượng của một câu lạc bộ và phần trăm cầm bóng trong trận đấu của họ. Nhìn rộng ra, các đội bóng được đánh giá cao thường sở hữu nhiều cầu thủ tài năng và điều này cho phép họ giữ bóng tốt hơn để tiến hành những lối chơi phức tạp hơn. Tuy nhiên, nếu xét trên cơ sở từng trận đấu, điều này không phải lúc nào cũng xảy ra và đó là nguyên nhân dẫn đến việc Chelsea dù có cầm bóng đến 78% trước Wolves vẫn không ghi được bàn thắng nào.
Thứ ba, một yếu tố khác cũng quan trọng không kém ảnh hưởng đến việc kiểm soát bóng nhiều ít của từng đội là 'trạng thái trận đấu' - có nghĩa là đội bóng đó đang dẫn bàn, hoà, hay bị dẫn trước trong trận đấu.
Thống kê chỉ ra kiểm soát bóng nhiều hơn chưa chắc đã mang lại nhiều điểm hơn cho các đội bóng.
Hãy lấy Everton làm ví dụ về cách 'trạng thái trận đấu' tác động trực tiếp đến tỷ lệ cầm bóng. Cho đến thời điểm hiện tại của mùa giải, đoàn quân của HLV Carlo Ancelotti kiểm soát bóng trung bình 56% khi đang bị dẫn bàn và cần một bàn thắng để đưa trận đấu trở về thế cân bằng. Ngược lại, nếu nửa xanh vùng Merseyside đang dẫn bàn, họ chỉ cầm bóng 42% và thoải mái thiết lập hàng rào phòng ngự để ổn định hàng thủ ngay cả khi không có bóng.
Vậy, câu hỏi đặt ra rằng chỉ số nào có thể cho thấy chất lượng thực sự của một đội bóng trong mỗi trận đấu?
Hai thông số mới được sử dụng trong thời gian gần đây chính là 'độ nghiêng của sân' (field tilt) và 'bàn thắng được mong đợi' (expected goals).
Đầu tiên, 'độ nghiêng của sân' là chỉ số đo lường tỷ lệ sở hữu bóng của một đội trong trận đấu, nhưng chỉ tính đến những lần chạm hoặc chuyền bóng trong một phần ba sân đối phương. Vì vậy, nếu đội A thực hiện tổng cộng 80 đường chuyền trong một phần ba sân bạn, trong khi đội B chỉ có 20 đường chuyền trong một phần ba sân nhà đội A, chỉ số 'độ nghiêng của sân' của đội A là 80%.
Tuy nhiên, khi trở lại với trận đấu giữa Chelsea và Wolves, có thể nhận thấy rằng đội bóng thành London sở hữu tới 87% độ nghiêng của sân - nghĩa là nếu như có 100 đường chuyền hoặc chạm trong khu vực một phần ba sân đối thủ của cả hai đội, Chelsea có đến 87 đường chuyền trong khi Wolves chỉ có 13. Dẫu vậy, tỷ số chung cuộc vẫn là 0-0 và điều này khiến chúng ta phải chuyển sang quan sát một chỉ số có phần cụ thể hơn - 'bàn thắng được mong đợi'.
Đây là một thống kê tốt hơn nhiều để cho biết đội nào có nhiều khả năng thắng trận nhất. Để thắng một trận đấu, bạn cần phải ghi bàn và để ghi bàn, bạn phải tung ra càng nhiều cú sút càng tốt. 'Bàn thắng được mong đợi' là chỉ số để đo chất lượng của những cú sút đó, dự đoán xem có bao nhiêu phần trăm cú sút có thể biến thành bàn thắng. Khi đội bóng càng có nhiều cơ hội, khả năng giành chiến thắng của họ rõ ràng sẽ tăng lên.
Trong lĩnh vực phân tích bóng đá ngày nay, ngày càng nhiều phương pháp và thống kê được sử dụng nhằm xác định giá trị của việc kiểm soát bóng thay vì chỉ đơn giản là có bóng trong chân. Các phương pháp khác nhau như khung 'Giá trị sở hữu' hoặc 'Độ đe doạ được mong đợi' có thể cho biết cầu thủ nào có khả năng tăng cơ hội ghi bàn cho đội khi họ kiểm soát bóng.
