Đội tuyển Anh đang ở thời điểm thấp nhất trong 6 năm tại vị của Southgate khi không thắng 6 trận gần nhất, chuỗi trận không thắng dài nhất của "Tam sư" kể từ năm 1993. Đây là những trận đấu thuộc Nations League, trong đó có thất bại nặng nề 0-4 trước Hungary. Tuyển Anh đứng cuối bảng và phải xuống chơi ở nhóm B.
Bóng đá Anh thiếu người chuyền bóng
"Tam sư" giống đội bóng đang chịu một loạt vấn đề nghiêm trọng, đây là sự chuẩn bị không thể tồi hơn cho World Cup. Có quá nhiều sai lầm, từ hệ thống thi đấu đến sự kết nối giữa các cầu thủ.
Thứ bóng đá của tuyển Anh đang mất kết nối. Cầu thủ bỡ ngỡ trên sân. Đáng nói, Southgate không hề thử nghiệm hệ thống nào mới. Đến các cầu thủ cũng không hiểu tại sao họ lại rơi vào tình cảnh như vậy.
Trong 6 năm nắm dẫn dắt tuyển Anh, Southgate nghiêng về lối chơi “sufferball”, một phong cách chơi bóng hy sinh cường độ tấn công để duy trì sự vững chắc ở tuyến sau và kiểm soát ở giữa sân. Yếu tố giúp Bồ Đào Nha và Pháp thành công tại các giải Euro 2016 và World Cup 2018. Đây thật sự là nghịch lý bởi trong tay Southgate có các cầu thủ đủ sức giúp ông thực thi chiến thuật giống những CLB hàng đầu Premier League đang chơi, như Đức, Tây Ban Nha, Argentina sử dụng.
Lý giải cho việc chọn cách chơi không giống các CLB Premier League, Southgate cho rằng bóng đá Anh thiếu mẫu tiền vệ chuyền bóng giỏi, cầm trịch nhịp độ, phân phối bóng ở giữa sân.
Những tiền vệ người Anh như Declan Rice, Kalvin Phillips, Jude Bellingham, Mason Mount khác với Joshua Kimmich, Sergio Busquets. Tuyến giữa của các CLB “big six” ở Premier League gồm Manchester City, Liverpool, Arsenal, Tottenham, Manchester United hay Chelsea tràn ngập cầu thủ nước ngoài.
“Chúng tôi không thể mua, tạo ra ai đó. Chúng tôi phải tận dụng tối đa những cầu thủ vốn có”, Southgate giải thích.
Đó cũng là nan đề của tất cả huấn luyện viên ĐTQG, họ cố gắng áp đặt ý tưởng chiến thuật, trong khi phải thỏa hiệp với những yếu tố không có trong tay. Bóng đá Anh cần chú trọng đến việc sản xuất ra các tiền vệ giỏi.
Hệ thống phòng thủ thận trọng
Và Southgate sẽ tiếp tục gắn "Tam sư" với phong cách “sufferball”, sử dụng hệ thống 4 hậu vệ trong sơ đồ 4-3-3 khi gặp các đối thủ nhẹ nhàng ở vòng bảng, và bắt đầu phải xoay sang hệ thống 3 trung vệ đầy thận trọng 3-4-3 trong các trận đấu knock-out sau đó.
Tại Euro 2020, khi Southgate sử dụng hệ thống 3 hậu vệ trong các trận vòng 1/8 gặp Đức và chung kết chạm trán Italy. Hệ thống 3 trung vệ thiếu sáng tạo, cơ hội và bàn thắng. Nhưng đổi lại, nó mang đến sự an toàn, trong những trận đấu gặp đối thủ ngang tầm.
“Sử dụng hệ thống 4 hậu vệ, bạn phải có 4 người cực tốt. Nếu không có 4 người tốt, thì hãy sử dụng hệ thống 3 trung vệ", cựu trung vệ tuyển Anh Sol Campbell phân tích.
"Trong hệ thống 4 người, với tư cách một hậu vệ, bạn sẽ thấy mình khi phải đối mặt với một cầu thủ chạy cánh, lúc phải giải quyết một tiền vệ trung tâm cầm bóng xộc thẳng vào, hoặc xử lý tình huống trung phong chơi rộng biên. Như vậy, bạn phải giỏi toàn năng", cựu sao tuyển Anh nhấn mạnh.
Solcampell cho rằng trong hệ thống 3 trung vệ, cầu thủ ở tuyến dưới sẽ có được sự bọc lót từ các đồng đội. "Bản năng của Southgate là ông ấy sẽ đi với 3 trung vệ vì luôn muốn có sự thoải mái dưới một vỏ bọc chắc chắn", Campbell nói tiếp. Thời của Campbell có nhiều hậu vệ giỏi, đến cả hậu vệ cánh như Ashley Cole, Gary Neville cũng rất chất lượng.
HLV Gareth Southgate nhiều khả năng vẫn tin dùng giá trị cũ kỹ từng giúp họ gặt hái thành công ở Euro 2020 trên đất Qatar. Ảnh: Reuters.
Southgate muốn có sự an toàn của hệ thống 3 trung vệ cũng như sự sáng tạo của hệ thống 4 hậu vệ. Ông thử dung hòa bằng cách đẩy một trong 3 trung vệ nhô cao hỗ trợ các đợt tấn công biên, hay đẩy trung vệ lên chiếm lĩnh khoảng không ở giữa sân khi họ đang cầm bóng.
Nhưng các ý tưởng này tỏ ra rối rắm đối với cầu thủ. "Tam sư" khó có thể thực hiện được điều này khi các hậu vệ có tốc độ tốt như Reece James, Kyle Walker gần đây chấn thương. Những tổn thất khác của Anh là cầu thủ chạy cánh trái Ben Chilwell và tiền vệ đánh chặn Phillips.
Thiếu không gian cho sự đột biến
Trung thành với hệ thống, Southgate sẽ tiếp tục đặt niềm tin vào nhân sự cũ. Trường hợp của Harry Maguire là ví dụ. Dù phải ngồi ghế dự bị nhiều ở sân Old Trafford, trung vệ 29 tuổi vẫn được tín nhiệm cho một suất đá chính trong đội hình ĐTQG.
Sol Campbell giải thích về việc này: “Một tiền đạo dự bị vào sân rồi ghi bàn, và anh ta sẽ đột nhiên cảm thấy mình hoàn toàn kết nối với đội bóng. Nhưng với một trung vệ thì khác, anh ta phải cần thời gian lâu hơn để có sự ăn ý với các trung vệ khác trong việc tìm nhịp điệu chung ra vào bọc lót cho nhau, thời điểm cho các cú tắc bóng…”.
Vậy còn những thay đổi khác để tạo ra sự đột biến trên hàng công? Liệu Southgate có dám sử dụng một cầu thủ nhất định vào vai trò khác? Như HLV Vicente del Bosque dùng Cesc Fabregas ở vị trí trung phong thay cho David Villa bị chấn thương tại Euro 2012, giải đấu Tây Ban Nha vô địch. Pep Guardiola trong nhiều thời điểm ở mùa bóng trước sử dụng Phil Foden hoặc Raheem Sterling cho vị trí trung phong.
Guardiola làm được điều đó ở Manchester City vì trong tay ông có tất cả tiền vệ đều biết làm bóng giỏi. Còn Southgate thì không có ai. Do đó, Southgate vẫn sử dụng nhân sự và hệ thống như tất cả đối thủ của ông đều biết, không có sự bất ngờ.
Tại World Cup 2022, "Tam sư" chỉ hy vọng vào việc các trụ cột như Harry Kane giữ được phong độ tốt, và có một vài nhân tố như Foden hay Bukayo Saka đột nhiên bùng nổ.
